13. XIII. TEVHİD VE KUTSAL KİTAP’TAKİ ÜÇLÜ BİRLİK KAVRAMINA İSLAMİ BAKIŞ AÇISI

Tevhid sözcüğü (Arapça توحيد) İslam teolojisinde Tanrı’nın birliğine inanmayı ifade eder ve “Monoteizm” sözcüğüne karşılık gelir (Gimaret). Bu öğretinin temelinde Arabistan’daki Politeizmi, yani çok tanrıcılığı reddetmek yatar.

Muhammed’in zamanında çok sayıda Arap kabilesi yüksek sayıda eski Arap tanrılarını ve putlarını yüceltiyordu. Onların doğa üstü güçleri olduğuna inanılıyordu. Felâketlerde ve kötü zamanlarda insanlar onlardan yardım umuyordu.

Tarihçi İbn al-Kalbi (737-819 veya 821), Kitab al-Asnam (Tanrıların Kitabı) adlı kitabında 27 tane tanrının adını yazar. Arap tarihçi al-Waqidi (747-823) ise Siret (Peygamber Muhammed’in biyografisi) adlı kitabında Muhammed’in doğduğu yıllarda Mekkelilerin tapmış oldukları, Kâbe etrafındaki 360 puttan bahseder. Üç puttan biri (belki de Kâbe’deki tek put), tanrıların en üstünü sayılan Ay tanrısı Hubal idi. Üç tanrıça Allat, Uzza ve Mana da Kureyş’in önemli tanrılarından sayılırdı. Bunlar Allah’ın kızları olarak yüceltilirlerdi.

Muhammed 40 yaşında ilk vahiylerini aldığı zaman, atalarının putlarına karşı bir tutum almıştı ve Allah’ın tek tanrı olduğunu söylemişti. Bunun üzerine Mekkeliler ondan uzaklaşmışlardı. Muhammed’in reddedilmesi ve daha sonra ona zulmedilmesi, sonunda Medine’ye hicretiyle sonuçlandı. Muhammed’in Kutsal Kitap’taki Üçlü Birliği şiddetle reddetmesi, büyük olasılıkla çok tanrıcılığı reddetmesine dayanıyor. Üçlü Birliği, Kutsal Kitap’ın ve Yahudiliğin monoteist öğretisiyle birlikte yorumlamadı. Onun düşüncesine göre İsa ve Meryem tek yaratıcı olan Tanrı’nın yanında tanrılar olarak görülüyordu ve Hristiyanlar üç tanrıya inanıyorlardı:

Nisa 4:171: Ey ehl-i kitap [bu durumda Hristiyanlar]! Dininizde aşırı gitmeyin ve Allah hakkında, gerçekten başkasını söylemeyin. Meryem oğlu İsa Mesîh, ancak Allah’ın resûlüdür, (o) Allah’ın, Meryem’e ulaştırdığı “kün: Ol” kelimesi (nin eseri) dir, O’ndan bir ruhtur. (O’nun tarafından gönderilmiş, yahut teyit edilmiş, yahut da Cebrail tarafından üfürülmüş bir ruhtur). Şu halde Allah’a ve peygamberlerine iman edin. “(Tanrı) üçtür” demeyin, sizin için hayırlı olmak üzere bundan vazgeçin. Allah ancak bir tek Allah’tır. O, çocuğu olmaktan münezzehtir. Göklerde ve yerde ne varsa hepsi O’nundur. Vekil olarak Allah yeter.

Maide 5:116: Allah: Ey Meryem oğlu İsa! İnsanlara, “Beni ve anamı, Allah’tan başka iki tanrı bilin” diye sen mi dedin, buyurduğu zaman o, “Hâşâ! Seni tenzih ederim; hakkım olmayan şeyi söylemek bana yakışmaz. Hem ben söyleseydim sen onu şüphesiz bilirdin. Sen benim içimdekini bilirsin, halbuki ben senin zâtında olanı bilmem. Gizlilikleri eksiksiz bilen yalnızca sensin.

Kutsal Kitap’ta Tanrı’nın Üçlü Birliği Baba Tanrı’yı, Oğul İsa’yı ve Tanrı’nın Kutsal Ruhu’nu kapsar. Meryem İsa’nın insansal annesidir ve Üçlü Birlik içinde sayılmaz. Meryem kendisini, “Rab’bin hizmetkârı” olarak tanımlamıştır (Luka 1:38). Tanrısal bir doğası yoktur.

• bölüme bakın: Kutsal Kitap Üçlü Birlik Hakkında Ne Diyor?